Her insanın “keşke”leri vardır. Hepimiz geçmişte kaybettiğimiz bazı şeyleri, kaçırdığımız fırsatları ve yarım kalan deneyimleri özleriz.
Peki nedir bu yarım kalan şeylere olan bağlılık?
Psikolojide “Zeigarnik etkisi” olarak bilinen bir kavram bulunuyor.
1920’lerde Sovyet bir psikiyatr olan Bluma Zeigarnik tarafından, restoranda yenilen bir yemeğin ardından keşfedilen ve takip eden yıllarda yapılan araştırmaların neticesinde net olarak ispatlanan bu etki; bitirilmemiş işlerin zihni meşgul etmeye devam ettiğini, tamamlanmış işlerin ise beyinde bir köşeye kaldırıldığını ifade ediyor.
Bu etkiye göre; yarım kalan şeyleri bir türlü unutamama nedenimiz, o işin sonucunda rahatlığa ve doygunluğa erişememiş olmamız. Beyin, o sürecin sonunda verdiği emeklerin ve zamanın karşılığını alamadığını düşündüğü için, ödülüne kavuşamamış olmanın verdiği etkiyle zihnimizi o konulara odaklamaya ve bir sonuç almaya çalışmaya devam ediyor.
Peki etki nasıl ortaya çıkarılmış?
Bu konuda pek çok deney yapıldığını söylemiştik. Bu deneylerden birinde katılımcılara farklı farklı boncuklar verilir ve her seferinde bu boncukları belli bir renk sıralamasına göre dizmeleri istenir.
Deney sırasında, boncuk dizimlerinden bir tanesi araştırmacılar tarafından bölünür. Deney tamamlandığında katılımcılara hangi boncuk dizilimlerini hatırladıkları sorulur ve katılımcıların ezici çoğunluğu, yarım bıraktırılan boncuk diziminin sıralamasını daha iyi hatırladıklarını söylerler.
Başka bir deneyde ise işleri yarım bıraktırılmış bir katılımcı grubuna, bir kitaba başlamaları istenir ve sonrasında kitapla ilgili detaylar sorulur.
Katılımcıların kitaba tam anlamıyla odaklanamadıkları ve detaylara pek dikkat etmedikleri ortaya çıkarılır. Başka bir grubaysa yarım kalan işlerini planlamaları için zaman tanınır ve kitap bu işlemden sonra okutulur, bu grubun detayları daha fazla hatırladıkları görülür.
Bu sonuçları yorumlamak gerekirse; beynimiz yarım kalan işleri sonuca ulaştırıp zihinsel tatmine erişmeden, yeni işlere veya deneyimlere odaklanamıyor.
Bu durumun günlük hayatımızda pek çok yansıması var. Yarım kalmış aşklarımızı bir türlü aklımızdan çıkaramayışımız, en güzel örneklerden bir tanesi. Aynı şekilde ne olduğunu bir türlü hatırlayamadığınız o şarkının gün boyunca aklınızdan çıkmazken, bir kere dinledikten sonra haftalarca aklınıza gelmeyişini bile bu etki açıklıyor.
Bunların dışında dizi sektöründe sürekli kullanılan “devam edecek…” temalı bölüm sonları da bu psikolojik kavramı kullanarak zihninizde bir yarıda kalmışlık etkisi yaratarak bir hafta veya bir sezon sonrasına kadar dizinin aklınızda yer tutmasını sağlıyor.
